تنالیته، قسمت اول

سطح مطلب: مبتدی
پیش نیاز: آشنایی با نت

بارها سی‌دی یا نواری خریده‌اید، پشت جلد خوانده‌اید سنفونی نمره پنج در دو مینور اپوس شصت وهفت... راحت از این همه گذشته‌اید. سنفونی است آن اثر موسیقی، فرم را نشان می‌دهد. در دو مینور است، تنالیته را نشان می‌دهد. اپوس شصت وهفت است، نمره ردیف یا مسلسل کار را در آثار آهنگساز نشان می‌دهد. اگر دوست دارید مفهوم اینها را یاد بگیرید به خواندن ادامه دهید. با تنالیته شروع کنیم

یکی از مبانی موسیقی علمی و آهنگسازی تنالیته است. گام هم می‌گویند. دستگاه هم می‌گویند. ببینیم چه جانور هفت سری است، هر چه بگویندش

دو نت متوالی در موسیقی فاصله‌ای از هم دارند. هیچ وقت دقت کرده‌اید روی صفحه پیانو یا ارگ همه جا شستی سیاه بین دو شستی سفید هست جز دو جا، بین می و فا، و بین سی و دو. دلیلش این که همه نتها یک پرده فاصله دارند که با شستی سیاه به دو نیم پرده تقسیم می‌شود، فقط می با فا نیم پرده فاصله دارد، و سی هم با دو نیم پرده فاصله دارد، پس در این دو مورد نیاز به شستی سیاه نیست. پرده واحد فاصله موسیقی است، مثل متر که واحد فاصله مکانی است، مثل ثانیه که واحد زمان است

حالا، از دو تا دوی بعدی (اوکتاو) شستیهای سفید را بزنید، تنالیته دوماژور را نواخته‌اید! به همین سادگی. اگر این هشت نت را شماره گذاری کنیم، از یک تا هشت، هر نت این گام را با همان شماره و با افزودن "درجه" می‌خوانند. مثلا دو درجه یک است، سل درجه پنج است، و سی درجه هفت. حتما می‌دانید که انگیسی زبانها نتها را با حروف الفبا می‌خوانند و نه دو ر می. مثل شکل زیر

طبق تعریف، هر هشت نت متوالی با این فاصله‌ها یک گام ماژور می‌سازند

فاصله درجه یک تا درجه دو: یک پرده
فاصله درجه دو تا درجه سه: یک پرده
فاصله درجه سه تا درجه چهار: نیم پرده
فاصله درجه چهار تا درجه پنج: یک پرده
فاصله درجه پنج تا درجه شش: یک پرده
فاصله درجه شش تا درجه هفت: یک پرده
فاصله درجه هفت تا درجه هشت: نیم پرده

اسم نت پایه (شروع) را بگذارید پشت کلمه "ماژور"، می‌شود اسم تنالیته. پس تنالیته یا گام دوماژور به این شکل است

حالا فاصله‌های بین درجه‌ها را کمی تغییر دهیم طوری که به جای پنج فاصله یک پرده و دو نیم پرده در مجموع، سه پرده داشته باشیم، سه نیم پرده، و یک فاصله هم یک ونیم پرده بین درجه‌های شش و هفت، به این شکل

فاصله درجه یک تا درجه دو: یک پرده
فاصله درجه دو تا درجه سه: نیم پرده
فاصله درجه سه تا درجه چهار: یک پرده
فاصله درجه چهار تا درجه پنج: یک پرده
فاصله درجه پنج تا درجه شش: نیم پرده
فاصله درجه شش تا درجه هفت: یک ونیم پرده
فاصله درجه هفت تا درجه هشت: نیم پرده

این می‌شود الگوی گامهای مینور. آن فاصله یک ونیم پرده بین شش و هفت، حالتی شرقی و محزون به گام مینور می‌دهد. با ساختن این الگو از نت لا، تنالیته لامینور به شکل زیر خواهد بود

البته این الگو را مینور هارمونیک هم می‌گویند در برابر مینور ملودیک که در آن سل طبیعی (بکار) می‌ماند و دیز نمی‌شود. در هر صورت، با چشم پوشی از آن دیز استثنایی برای سل، دیده می‌شود که لامینور هم مثل دوماژور نتهای دیز و بمل (شستی سیاه در کیبورد) ندارد، لذاست که این دو گام را موازی (پارالل) می‌گویند

در قسمت دوم طرز بنای چند نمونه دیگر از گامهای ماژور و مینور را نشان خواهم داد. آنجا خواهید دید که مثلا سل ماژور و می مینور هم موازی هم هستند، همین طور می بمل ماژور و سل مینور

حتما فهمیده‌اید، ولی تا یقین کنم چیزی از قلمم نیفتاده، ضرر ندارد تاکیدش: در لامینور دیگر دو درجه یک نیست، لا درجه یک است، یعنی نت پایه. سی درجه دو است، تا آخر

قسمت دوم، دستور ساختن گامها